We staan hier bij het oude economische hart van Colijnsplaat. We zien een zogeheten coupure of dijkgat: een uitsnede in de zeedijk. Je vindt dit in veel havenplaatsen terug. Een dijk zorgde voor droge voeten, maar een coupure was nodig om paard en wagen naar en van de kade te laten gaan. Op een eiland als Noord-Beveland werden vroeger goederen natuurlijk per schip aangevoerd. En omgekeerd werden landbouwproducten over water vervoerd naar elders. Ook de mensen zelf moesten scheep gaan om het eiland te kunnen verlaten. Veel mensen reisden niet of nauwelijks tot er pas in de tweede helft van de twintigste eeuw vaste oeververbindingen kwamen met de rest van Zeeland.

HET AFSLUITEN VAN DE COUPURE

Bij de aanleg van de vroegere zeedijk hier in 1598 waren coupures uitgespaard om verkeer tussen dorp en haven mogelijk te maken. Bij extreem hoogwater konden vloedplanken worden neergelaten om het dreigende water buiten te houden: een zware klus voor potige kerels. Aan weerskanten van deze coupure zijn nog steeds de sleuven zichtbaar waar de balken inpasten. Vanwege de breedte van de grootste coupure hier naast het Regthuys was er in het midden een steunbeer nodig met aan beide zijden ook een sleuf, zodat de planken in twee stapels naast elkaar konden worden gelegd.

Iets verderop langs de voormalige zeedijk op het in 2019 geheel vernieuwde haventerrein staat het afdakje waaronder de vloedplanken liggen te wachten tot ze nodig zijn. Dat zal wel nooit meer het geval zijn sinds er in 1979 een nieuwe hogere zeedijk aan de buitenkant om de oude haven is gelegd. Aan de westkant was al in de jaren zestig een nieuwe vissershaven aangelegd, die in 1981 uitgebreid werd in oostelijke richting, terwijl de westkant ervan een jachthaven werd. Veertig jaar was de ingedijkte voormalige haven een grasvlakte.

In 2019 is de oude haven weer uitgegraven en is er zoet water ingepompt in het kader van een herinrichting van het terrein van de gedempte Oude Haven tot dorpsplein met waterpartij, evenemententerrein, parkeerfaciliteiten en het prachtige, in 2021 in gebruik genomen appartementencomplex Residence Oude Haven. Bij die renovatie is ook een deel van de vroegere zeewaterkering bij het monument “Houen, jongens!” geslecht. Daardoor is enerzijds een fijne open zichtlijn tussen Voorstraat en het Praetuusje, de typisch Zeeuwse klapbank bovenop de Oosterscheldedijk, gerealiseerd. Anderzijds is de oorspronkelijke situatie minder goed herkenbaar geworden.

Wel zijn op enkele dijklichamen binnen en buiten Colijnsplaat de zogeheten muraltmuurtjes gespaard gebleven. Het zijn betonnen waterschermen van ongeveer een meter hoog, bedacht door de politicus en waterschapsingenieur jonkheer Robert de Muralt (1871-1936). Na een stormvloed in 1906 verschenen ze op vele Zeeuwse dijken. Omdat ze in noodsituaties toch weinig effectief bleken, zijn er veel bij de dijkverzwaringen in het kader van het Deltaplan verdwenen. De overgebleven muurtjes verkeren veelal in een schamele staat, maar hebben deels ook de status van rijksmonument.

Zie ook:

Het monument “Houen, jongens!”

De Ramp van 1953

Hélibateau: een metalen waterkunstwerk

Johannis de Rijke: wereldberoemd in Japan